|
Jihar Tibet mai ikon tafiyar da harkokin kanta tana daya daga cikin jihohi biyar masu ikon tafiyar da harkokin kansu a kasar Sin inda mutanen kabilar Tibet sun fi yawa,tana kudu maso yammacin kasar Sin haka ma a tudun Qinghai-Tibet plateau,ta yi iyaka da Myama da Indiya da Bhutan da Sikkin da Nepal daga kudu zuwa yamma,tsawon iyakar kasa tsakaninta da wadannan kasashe ya kai kilomita kimanin dubu hudu,fadin jihar ya kasance muraba'in kilomita miliyan daya da dubu metan da ashirin,ta dau kashi sha biyu da digo takwas cikin kashi dari na daukacin fadin yankunan kasar Sin.
Jihar Tibet mai ikon tafiyar da harkokin kanta tana kan tudun Qinghai-Tibet plateau da matsakaicin tsayinsa ya kai mita dubu hudu daga leburin teku shi ya sa a kan ce tana kololuwar duniya.Yawan mutanen jihar Tibet ya kai miliyan biyu da dubu dari shida,daga cikinsu mutanen kabilar Tibet sun kai miliyan biyu da rabi wadanda suka dauki kashi 96 cikin kashi dari na mutanen jihar,jihar Tibet,jiha ce mafi karancin mutane a kasar Sin,a fadin kasa na kwatankwancin muraba'in kilomita daya mutanen da ke zaune a ciki bai kai biyu ba.
Tudun Qinghai-Tibet Plateau yana da nasa halayen musamman na halita,yana kan matsayi mai muhimmanci daga cikin tuddai da duwatsu na duniya baki daya,a kan ce ita ce "kuriyar duniya ta uku."
Muhimmin dalilin da ya sa aka dauki tudun Qinghai-Tibet plateau "kuriyar duniya ta uku" shi ne yana kan tudu mai tsayi sosai daga leburin teku kuma yana da yanayi mai tsananin sanyi.Matsakaicin tsayin tudun ya kai sama da mita dubu hudu,a kewayensa ma da manyan duwatsu ko ma a kansa akwai duwatsu masu tsayi.A cibiyar tudu mai tsayin mita dubu hudu da dari biyar,zafin yanayi ya yi kasa da sifiri na centigrade,ko ma a lokacin mafi zafi,zafin yanayi ya yi kasa da digiri goma na centigrade.
Kasancewar tudun Qinghai-Tibet plateau mai tsayin sma da mit dubu hudu tana da alaka da babban motsin duniya a can can zamanin da inda aka samu duwatsun Himalaya,duwatsu da yawa a kan tudun nan da tsayinsu ke tsakanin mita dubu shida da dubu takwas daga leburin teku,sabbin duwatsu ne a duniya,kuma mafarin manyan koguna da dama na Asiya.
Kafin bayyanuwar Innabi Isa,kakanin kakanin kabilar Tibet sun zaunu a tudun Qinghai-Tibet plateau suna da mu'amalla da mutanen kabilar Han dake zama cikin kasar Sin.Bayan da aka shafe shekara da shekaru,kananan kabilu barkatai sun hadu har sun zama kabilar Tibet a yanzu.
A farkon karni na bakwai bayan bayyanuwar Innabi Isa,halin baraka na tsawon shekaru fiye da dari uku a bangaren tsakiyar kasar Sin ya kare.A wannan lokaci jarumin kabilar Tibet Songzuanganbu ya kafa gidan sarauta na Tufan dake da hedkwata a Lasa.A lokacin da yake kan karagar mulki,Songzuanganbu ya tsamo fasahohin zamani na aikin kawo albarka da ilmin siyasa da al'adu daga gidan sarauta na Tang,ya kuma rike kyakkyawar dangantakar aminci da gidan sarauta na Tang wajen siyasa da tattalin arziki da kuma al'adu.
A tsakiyar karni na 13,yankin Tibet ya zama wani yanki na kasar Sin.Dayake an samu wasu dauloli daya bayan daya da canje canjen mulkin gwamnatin tsakiya,a duk lokaci Tibet yana karkashin mulkin gwamnatin tsakiya.
Bayan da aka kafa gidadn sarauta na Qing a shekara ta 1644,gwamnatin tsakiya tana tafiyar da harkokin mulki na kanta a jihar Tibet yadda ya kamata bisa tsare tsare da shari'a.A shekara ta 1727,gidan sarauta na Qing ya nada wani minista a jihar Tibet dake tafiyar da harkokin mulki a madadin gwamnatin tsakiya.
Bayan da Jamhuriyar Jama'ar kasar Sin ta kafu a shekara ta 1949,gwamnatin jama'a ta tsakiya ta dauki matakin yantar da Tibet ta hanyar lumana bisa tarihinta da kuma halin da take ciki a wannan lokaci.Gwamnatin jama'a ta tsakiya ta biya bukatun mutanen jihar Tibet ta kawo sauyi bisa tafarkin dimokuradiya,ta soke tsarin bayi manoma na gargajiya,ta haka bayi manoma da sauran bayi miliyoyi sun sami 'yanci,ba a dauke su kmar kadarorin maigida na bayin manoma ba yadda suka yi a da da cinikinsu da mai da su bayin kyauta,ko musayarsu da biyan bashi da su,ba a tilasta musu da su yi aiki domin maigida na bayin manoma ba,daga nan sun iya yin abubuwa yadda suka ga dama,su ma sun zama masu gida a cikin sabuwar kasar Sin.Bayan da aka rika samun cigaba cikin kwanciyar hankali,an kafa jihar Tibet mai ikon tafiyar da harkokin kanta a watan Satumba na shekara ta 1965.
|
